Još kada je 1773. godine afro-američka robinja Filis Vitli postala prva žena crne rase koja je objavila zbirku poezije, čime se zlatnim slovima upisala u istoriju američke književnosti, bilo je jasno da su Afroamerikanke odlučne da se izbore za svoju slobodu, i od te borbe ni dan-danas nisu odustale.
Taj trag je svakako sledila i Odri Lord (Audrey Geraldine Lorde), afro-američka lezbejska pesnikinja i aktivistkinja. Ova izuzetno uticajna ličnost i višestruko nagrađivana pesnikinja, rođena je 1934. godine u Njujorku, u porodici karipskih doseljenika. Najmlađa od tri ćerke, odrastala je na Menhetnu gde je pohađala katoličku školu. Poezijom je počela da se bavi još kao tinejdžerka kada joj je njujorški časopis „Seventeen“ objavio prvu pesmu. Završila je „Hunter College“ 1959. godine, a 1961. godine magistrirala bibliotekarstvo na Univerzitetu Kolumbija. U periodu između 1962. i 1968. godine radila je kao školska bibliotekarka. Godine 1962. udala se za advokata Edvina Rolinsa (koji je inače bio gej belac) sa kojim je dobila sina Džonatona i ćerku Elizabet. Razvela se već 1970. godine.
Svoju prvu zbirku poezije pod naslovom „The First Cities“ objavila je 1968. godine nakon čega se iz Njujorka seli u Misisipi. U tom periodu počinje da se posvećuje političkom aktivizmu, borbi za prava lezbejki i crnaca te su njene dve naredne zbirke poezije „Cables to Rage“ (1970), „From a Land Where Other People Live“ (1973) and „New York Head Shop and Museum“ (1974) više retoričke i političke, dakle sa izraženom kritičkom notom u kojoj dominira nezadovoljstvo zbog lične i društvene nepravde. Za njeno najbolje i najuspelije pesničko delo smatra se knjiga „Crni jednorog” („The Black Unicorn“, 1978). Godine 1980. zajedno da afro-američkom aktivistkinjom Barbarom Smit pokrenula je izdavačku kuću „Kitchen Table: Women of Color Press“ u okviru koje je 1988. godine objavila svoju knjigu „Prasak svetlosti” („A Burst of Light“, 1988) koja je godinu dana kasnije nagrađena prestižnom američkom književnom nagradom „National Book Award“. Njena poslednja knjiga „The Marvelous Arithmetics of Distance“, objavljena je posthumno 1993. godine. Osim kao pesnikinja, ostvarila se i kao prozni pisac i esejista.
Osamdesetih godina prošlog veka, doselila se u Zapadni Berlin gde je radila kao gostujući profesor na Berlinskom otvorenom univerzitetu. Bila je začetnik afro-nemačkog pokreta. Njen uticaj na afro-nemački pokret našao se u fokusu dokumentarnog filma „Odri Lord ‒ berlinske godine 1984-1992” koji je prikazan na Berlinalu i kasnije nagrađen na brojnim evropskim LGBT festivalima.
Osim kroz poeziju, Odri Lord se vrlo aktivno borila za prava crnih žena, izvršivši odlučujući uticaj na žene bele kože da priznaju i prihvate značaj privilegija koje imaju u društvu. Veliki doprinos je dala kroz borbu protiv rasizma, ksenofobije, antisemitizma i homofobije, a sve na tragu razmišljanja da je u savremenom svetu humanost ugrožena više nego ikad. Nakon decenije borbe sa rakom, o čemu je pisala u svojoj knjizi, Odri Lord je poslednje godine svog života provela na Devičanskim ostrvima živeći sa svojom partnerkom Glorijom I. Džozef. Tada je i promenila ime, uzevši afričko ime Gamba Adisa (u značenju „ratnica, ona koja svoj smisao čini poznatim”). Umrla je 1992. godine na karipskom ostrvu Sent Kroj.
Piše: ANA STJELJA
CRNI JEDNOROG
Crni jednorog, pohlepan je.
Crni jednorog, nestrpljiv je.
Crnog jednoroga zamenili su
sa senkom ili simbolom
i odveli ga u hladnu zemlju
gde je magla naslikala
ruganje moga besa.
Rog ne leži na krilu njenom
već duboko unutar
negovane mesečeve rupe njene.
Crni jednorog, nemiran je.
Crni jednorog, neumoljiv je.
Crni jednorog, nije slobodan.
(prevod pesme sa engleskog: Ana Stjelja)
Više tekstova iz broja 60 – jun 2021. možete pročitati na (Klik na sliku):
